Organisatie - Bestuur en Personeel

De groei van het I.V.N. gaat gepaard met vele veranderingen: in taakstellingen, in contacten met 'het veld' en met de overheid. Veranderingen zijn er ook in het bestuur en in het personeel van het Landelijk Bureau. Het aantal beroepskrachten neemt flink toe.

Verandering trad ook op in de verantwoording naar buiten toe, met name in de richting van de subsidiegevers - (hoofdzakelijk het ministerie van CRM). Jaarverslagen moesten verantwoord zijn, financiële overzichten door accountants gecontroleerd. En er moest wettelijk een Ondernemingsraad komen.
Dit alles betekende ook een professionalisering van het Bestuur. Het aantal leden nam toe, vooral van het Algemeen Bestuur, en ook nam het aantal vergaderingen toe.
Dagelijks Bestuur

 

Bestuursvoorzitters

1972 - Jan Nijkamp draagt het voorzitterschap over op Harry Wals.
1977 - Harry Wals geeft het stokje over aan Nico van der Veen. Nico maakt zijn twee termijnen van elk drie jaar vol (tot in 1983).

Onder het voorzitterschap van zowel Harry Wals als Nico van der Veen zijn er grote veranderingen binnen het I.V.N. doorgevoerd. Ná Nijkamp kon de voorzitter slechts voor twee termijnen van elk drie jaar gekozen worden. Harry heeft zijn tweede termijn niet afgemaakt, mede door meningsverschillen over de koers van het I.V.N. Meer daarover op de tabbladen.

Jan Peters In de beginjaren bestond het Bestuur uit mensen die elkaar al vaak jaren kenden en heel goed met elkaar overweg konden. Eén daarvan was Jan Peters, die na tien jaar penningmeesterschap afscheid nam (1976, foto). Jan had een duidelijk sociaal-democratische achtergrond. Hij was onder meer werkzaam geweest binnen de IvAO en AJC. Binnen het Bestuur heeft hij zich ingespannen voor een goede rechtspositieregeling voor de bureaumedewerkers en voor de totstandkoming van een goede subsidieregeling voor het I.V.N. vanuit het ministerie van CRM. Jan Peters werd erelid. Zijn opvolger was Henk Wormeester.

 

  • Jan Nijkamp
  • Harry Wals
  • Nico van der Veen
  • Piet over Sfeer en Bestuur
  • X-sluit

Jan en Atie Nijkamp-de Jeeger

Jan Nijkamp met zijn vrouw Atie Nijkamp-de Jeeger op de I.V.N.-jaarvergadering 1976 waar hij het ere-lidmaatschap kreeg. Jan was al voorzitter van de Bond van Natuurbeschermingswachten (vanaf 1954) en was voorzitter van het daaruit voortgekomen I.V.N. van 1960-1972.

Jan Anton Nijkamp (1905-1982) werd geboren in Loosduinen en groeide op aan de rand van de duinen. Al jong voelde hij zich tot de natuur aangetrokken en maakte er zijn levenswerk van. Hij werd al op z'n 13e -een zeer betrokken!- lid van de NJN.
Na zijn middelbare schooltijd bekwaamde hij zich verder in de biologie. In de crisistijd van de jaren dertig werkte hij enige jaren aan een malaria-onderzoek.
Vervolgens werd hij leraar biologie in Den Helder en daarna directeur van de kweekschool voor onderwijzers(-essen) aldaar. Kort na de oorlog ging hij weer terug naar Den Haag en werd daar directeur van de Gemeentelijke Dienst voor School- en Kindertuinen. Aanvankelijk was dit een kleine organisatie, maar er kwamen in de loop van de tijd vele medewerkers bij. Samen bouwden zij deze dienst steeds verder uit tot een landelijk bekende organisatie. In 1972 ging Jan met pensioen.

Natuur van de Maand

Voorbeeld van een nummer van het schoolblad Natuur van de Maand (1950-1989). Dit nummer ging over 'De wegkant in juni'. Het staat vol met wetenswaardigheden en didactische aanwijzingen.
Ga met de muis over de afbeelding.

Jan was een 'leider van nature', had een vanzelfsprekende autoriteit en kon mensen inspireren en overtuigen, en daarnaast was hij een beminnelijk mens.
Hij was een zeer goed veldbioloog die onder meer vele kampen van de KNNV coördineerde (de 'Leiderskampen', die later de 'Biologische Werkkampen voor het Onderwijs' werden.

Jan Nijkamp was een onderwijsman in de beste zin van het woord, en wilde mensen, en vooral kinderen, de natuur laten zien zoals die was te vinden in hun onmiddellijke omgeving. Hij schreef vele honderden stukjes over de 'dagelijkse' natuur in het Haagse dagblad 'Het Vaderland', die later gebundeld zijn tot een boekje ''Ik zie, ik zie, wat jij ook kunt zien'. Een betere karakterisering voor Jan is er niet. Voor de leerkrachten van de lagere scholen schreef hij vanaf 1949 gedurende dertig jaar het blad 'De Natuur van de Maand', met daarin een vel illustraties, getekend door zijn echtgenote Atie de Jeeger. Het verscheen 6 tot 7 keer per jaar. Generaties kweekschoolleerlingen hadden er een abonnement op en gebruikten het als bron voor hun lessen. Later kreeg Jan hierbij assistentie van onder meer Wim Schroevers (schoolbioloog te Amsterdam) en van enkele mensen van zijn eigen Dienst als Harry Wals, Jan la Haye en Hans de Vrind.

In dit videofragment vertelt Els van der Slikke-Nijkamp, de oudste dochter van Jan Nijkamp, iets over het huiselijk milieu van Jan en Atie en de zorg voor dieren en de natuureducatie.
Interview 2014; 2:05

Nico van der Veen was al heel vroeg bij het I.V.N. betrokken in verschillende hoedanigheden, onder andere als voorzitter (1977-1983). Eerder was hij voorzitter van de Landelijke Raad (1971-1975), en was als zodanig ook lid van het DB. Hij was echter ook voorzitter van de afdeling Enschede en had als zodanig bijna altijd wat te vragen.....niet altijd tot vreugde van Jan.
Interview 2013; 2:10

Harry Wals en Jan Nijkamp

Harry Wals (links) werd door Jan Nijkamp (rechts) in een BWO-kamp (jaren '60). Hij volgde Nijkamp op als voorzitter van het BWO, en ook volgde hij Nijkamp op als directeur van de Gemeentelijke Dienst voor School- en Kindertuinen (Den Haag). Meer over deze Dienst, die helaas -in de oude vorm- niet meer bestaat.

Harry Wals (1935-2006) had al jong al grote belangstelling voor de natuurstudie en was lid van de NJN, van NM, van de KNNV. Als 'geboren bestuurder' maakte hij al snel deel uit van tal van commissies en besturen.
Door zijn overtuigingskracht en zijn aanstekelijk enthousiasme kreeg hij veel voor elkaar zoals de benoeming van schoolbiologen door gemeenten.

Vanaf de oprichting van het I.V.N. (1960) was hij actief binnen de natuurbeschermingseducatie. Harry daarover in een interview in 'Mens en Natuur', 1983(3) 1986:

"Ik werkte in die tijd nog als onderwijzer. Zaterdags werkte ik als eerste betaalde kracht van het IVN op het bovenkamertje van Jaap van Dijk bij NM. Mijn eerste taak was het organiseren van wandelingen, die door Bert Garthoff op de radio werden aangekondigd. Ik moest ook een natuurblad maken. Dat is (vanuit het blad van de Natuurbeschermingswachten) uiteindelijk Mens en Natuur geworden".

Harry Oudemansmedaille 1986
Op 15 maart 1986 kreeg Harry Wals de Oudemans-medaille uitgereikt.

In 1971 nam Dr. Th.C. Oudemans (lid van het toenmalig bestuur van NM en zoon van de eerste voorzitter van NM) het initiatief om deze onderscheiding regelmatig toe te kennen aan personen die zich bijzonder verdienstelijk hebben/hadden gemaakt voor de natuurbescherming in Nederland. De penningen werden bekostigd uit een door Oudemans geschonken fonds ter gelegenheid van het 65-jarig bestaan van NM. De penning herinnert aan het begin van NM.

Harry heeft heel veel betekend voor de verbreiding van het natuurbesef onder de jeugd. Hij was directeur van de Dienst School- en Kindertuinen in Den Haag, voorzitter van het IVN, tien jaar bestuurslid van NM en maakte deel uit van de Natuurbeschermingsraad.

Nico Jaarrede

Nico hield mooie toespraken tijdens de jaarvergaderingen ('Jaarredes'). Nico was zeer betrokken bij het 'dagelijkse werk' van de I.V.N.-ers..

Nico van der Veen is geboren in Amsterdam, studeerde af als psycholoog en was als psycholoog/agoog werkzaam bij de gemeente Enschede, waar hij groepen en organisaties begeleidde bij hun vele activiteiten.
Nico was ook zo'n rasbestuurder, die allerlei organisaties als zodanig heeft gediend, zoals SIBEL en Natuurmonumenten, waar hij vice-voorzitter was. Bij het I.V.N. heeft hij een lange 'carrère' gehad.

  • secretaris afdeling Enschede 1965-1975
  • voorzitter Landelijke Raad 1968-1972, als zodanig ook lid van het Dagelijks Bestuur (volgde als zodanig L. Brunsting op, die nog uit de periode van de Natuurwachten kwam)
  • voorzitter Landelijk I.V.N. (DB) 1977-1983
  • lid redactie Mens & Natuur 1984-1999, in welke kwaliteit hij veel artikelen schreef en onderzoek verrichtte.

Tijdens zijn voorzitterschap heeft het I.V.N. grote veranderingen ondergaan. Daarover meer bij de sectie 'Jaren '80'.

Voor zijn talrijke verdiensten werd hij bevorderd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau (1994).

In deze video vertelt Piet iets over de samenwerking binnen het Bestuur in de jaren zestig en de beginjaren zeventig.
Hij geeft aan hoe de sfeer was binnen het Bestuur en tussen Bestuur en de algemeen secretaris / later directeur Piet Steltman.

Interview 2013; 2:00

Drie bestuursvoorzitters nader belicht en over de sfeer en samenwerking met het bestuur.
Oudemans Penning
Oudemans Medaille (-Penning) met het opschrift:
'De mannen van het eerste uur waren bij de tijd'; en:
'Natura dux nobis et auspex'.
('De natuur is onze leidsvrouw en beschermster').

 

Personeelsgroei

Mede door de personeelsgroei veranderde de sfeer, de manier van omgaan met elkaar. Het werd 'professioneler', mede door de instroom van jongere, goed opgeleide medewerkers, die meer structuur wilden zowel in qua organisatie en qua beleid. Het paste in het tijdsbeeld van 'inspraak', 'democratisering', 'gedeelde verantwoordelijkheid'. Bovendien moest er nu een ondernemingsraad komen. In die tijd was dat verplicht wanneer er meer dan 15 betaalde beroepskrachten waren.
Niet iedereen vond dit een goede ontwikkeling. Sommige 'oud-gedienden' spraken van 'verambtelijking'.
Maar: door de komst van met name de consulenten wordt er nu méér beleid gemaakt op méér terreinen.

Verschillende collega's zwaaien af en maken plaats voor opvolgers.
Daarnaast leiden nieuwe beleidsterreinen tot de komst van nieuwe collega's, waaronder landelijke consulenten.

1976 - met de aanstelling van Gerard Jutten als de eerste provinciale consulent begint een nieuw avontuur. En in hetzelfde jaar komt Eugène Kriz, die als materialenman begint, maar zich al snel ontwikkelt tot hoofd Facilitaire dienst en vooral tot een all-round systeembeheerder. Want de computer komt binnen en ook het I.V.N. gaat langzaam maar zeker op de 'automatische toer'.

Geert Lommerse In 1979 neemt het I.V.N. na tien jaar afscheid van een markante figuur: Geert Lommerse, bijgenaamd 'de kapitein'. Hij had jarenlang gevaren op de grote vaart, eerst als stuurman, later als gezagvoerder. Na zijn functioneel leeftijdsontslag 'deed' hij de boekhouding bij het I.V.N. Hij had de gewoonte 's ochtends met een kop koffie in de krant de beurskoersen te bestuderen en vervolgens via de telefoon te handelen .... niet om het gewin, maar om 'het spel'... Ga met de muis over 'de kapitein'.
Afscheid van 'de kapitein'
Mei 1979: Afscheidbijeenkomst van 'De Kapitein'.
Van links naar rechts: Dirk Huitzing, Geert Lommerse,
Mies Koch, Geert Houtman (KNNV-bestuur),
mevrouw Lommerse.

 

  • Sfeer en Personeel
  • Consulenten
  • Gerard Jutten
  • Eugene Kriz
  • X-sluit

In deze video vertelt Piet Steltman iets over de sfeer in de jaren '70, toen naast de beroepskrachten ook vrijwilligers hard meewerkten.

En ja, er kwam een Óndernemingsraad' aan!

Interview 2013; 0:50

Personeel78

Het personeel van het Landelijk Bureau (circa 1977). Naast de beroepskrachten zijn er ook enkele vrijwilligers aanwezig, met name Mevrouw Leentje Heuwekemeijer en de heer Andries Kiek. Zij hielpen vooral bij het inpak- en verzendwerk. De hond in het centrum hoort bij Mies Koch ('Joris'). Het dier kwam elke ochtend zeer enthousiast het kantoor binnenstormen. In deze tijd vormde het personeel een behoorlijk hechte groep.
Ga met de muis over de gezichten. De mensen stellen zich dan voor met hun werkzaamheden.

  De belangrijkste veranderingen in het personeelsbestand gingen om de consulentschappen. Consulenten hadden binnen het I.V.N. een eigen werkveld, dat niet altijd duidelijk gedefinieerd was, maar dat zich gaandeweg toch 'uitkristalliseerde'. Daarbij hadden dan wel creëerden de consulenten veelal een eigen 'achterban'. Zij maakten veelal ook zelf beleid.
Jaap Zwier De eerste echte 'consulent' was Jaap Zwier voor jeugd- en jongerenwerk en ook voor het onderwijsveld (1969-1974). Hij had ook bemoeienis met de natuurgidsencursus waarvoor vanuit het Bestuur richtlijnen werden gegeven. Ook gaf hij mede de aanzet tot de ontwikkeling van een vernieuwde natuurgidsencursus. Het werkveld van Jaap werd na zijn vertrek opgesplitst.
Hugo Bunte Vanaf het begin van het I.V.N. was er een kampsecretaris, die later ook als 'consulent' werd beschouwd. Kampsecretaris Dirk Brugman verliet het I.V.N. in 1974 en werd opgevolgd door Hugo Bunte. Hugo had een achtergrond in Schouting en had ervaring met het organiseren van kampen. Ook had hij werkervaring in de bankenwereld. Na twee jaar werd hij de financieel deskundige van het I.V.N. en enige tijd daarna 'chef-de-bureau'. Samenhangend met een verandering in de directiestructuur werd Hugo per 1 januari 1980 benoemd tot adjunct-directeur.
Winnie en Piet Winnie MeyerRicard werd in 1974 benoemd tot consulent jeugd- en jongerenwerk. Zij heeft veel verschillende publicaties uitgebracht, onder ander de rubriek 'Poehtakjes' in Mens & Natuur, waarin allerlei wetenswaardigheden en publicaties genoemd werden. Op de foto jureert zij met Piet Steltman werkstukken die ingezonden werden in het kader van het project 'Kind en Milieu' (1979).
Roel Kapenga Roel Kapenga werd in 1975 benoemd tot consulent onderwijs. Hij combineerde een ruime onderwijservaring met praktische kennis van natuurbeschermingsproblematiek. Hij ging het onderwijsveld bijstaan inzake NME, en richtte zich op de uitbouw van het schoolbiologenwrk, in en buiten de VVS (Vereniging van Schoolbiologen).
Dirk Huitzing Dirk Huitzing kwam in 1975 het I.V.N. versterken als organisatieconsulent, met als specifieke taak het ondersteunen van de afdelingen en van de vereniging als geheel. Hij heeft daartoe een losblad 'Vademecum voor de Afdelingen' ontwikkeld. Mede in het kader van zijn pedagogiek-studie publiceerd hij de 'Gids voor Natuur- en Milieu-educatie'.
NME-gids

Ga met de muis over de afbeelding.

Het Vademecum gaf vele aanwijzingen voor het afdelingswerk in zeer ruime zin, zoals:

hoe zit een afdeling in elkaar, hoe zet je een afdeling op, waar moet je rekening mee houden, hoe richt je de boekhouding in
hoe zit het I.V.N. landelijk in elkaar?
welke werkgroepen en consulentschappen zijn er en wat is het werkveld daarvan?
wat komt er kijken bij het organiseren van natuurgidsencursus?

 

Gerard Jutten vertelt hier hoe hij via een reguliere sollicitatie bij het I.V.N. is gekomen als de eerste provinciaal consulent, in Friesland (terwijl hij zelf een echte Sallander is!). Hij geeft ook aan wat zijn werkveld zou moeten worden, en hoe hij dat ook zelf heeft vormgegeven. Het was een waagstuk, omdat de functie een experiment was en derhalve tijdelijk was. Je moet het maar durven, met een jong gezin! Eind 1979 wordt met CRM overeenstemming bereikt de voorlopige aanstelling van de consulent Friesland om te zetten in een vaste. Departement en Provincie betalen elk de helft van de personeels- en bureaukosten.

Interview 2013; 1:20

In dit videofragment komt aan de orde hoe Gerard zijn baan is begonnen - als een echte pionier! Geholpen door Maaike Sjollema en Wim van den Hurk (district Friesland) heeft hij zijn weg gezocht en een hecht netwerk opgebouwd. Hij gaf op deze wijze vorm aan het Consulentschap NME Friesland. Hoofdtaak: 'de professionele begleidingvan het afdelingswerk en de uitbouw hiervan.' Maar de provinciaal consulent was niet alleen ten dienste van het I.V.N., maar ook van het overige vrijwilligerswerk.

Gerard vervulde deze functie succesvol van 1976-1985: 10 jaar en 1 maand!

Interview 2013; 2:00

Noetzelerberg Bezoekercentrum

Gerard Jutten, geboren Sallander, was 1971-176 beheer-conservator van het SBB-bezoekerscentrum 'Noetselerberg' op de Sallandse Heuvelrug, standplaats Nijverdal.

Hiernaast: het bezoekerscentrum in 1973. Ga met de muis over de foto om het nieuwe centrum te zien anno 2014. Het nieuwe centrum ligt op een wat andere locatie dan het oude.

In de video hiernaast vertelt Gerard Jutten over een van zijn activiteiten als beheerder van het bezoekerscentrum. Hij organiseerde een soort nascholing in de vorm van een natuurgidsencursus voor boswachters. Aardig is dat Gerard aangeeft hoe de houding van de boswachters kon veranderen van louter 'verbieden' naar 'voorlichten' en 'vormen'.

Interview 2013; 2:00

Eugène vertelt hier hoe hij bij het I.V.N. terecht is gekomen via een wel heel snelle sollicitatie-'procedure'! Hij werd in het begin ingezet bij de ondersteunende dienst zoals stencillen van allerlei stukken, lijmen van de 'ruggetjes', inpakken en versturen enzovoorts. Later kwam de offset en nog later voelde hij zich als een vis in het digitale water. Maar van begin af aan heeft hij ingezet op het stroomlijnen van de processen binnen het kantoor.

Interview 2013; 1:55

Hier vertel Eugène hoe in het begin van zijn werk de sfeer was op het Landelijk Bureau. Hij begon op de Plantage Middenlaan, toen het kantoor daar net zat. Het aantal beroepskrachten was nog gering, en men kende elkaar goed en was ook bereid om mét elkaar een -soms niet zo leuke- klus snel te klaren.

Interview 2013; 1:52

Op de tabbladen meer informatie over het personeel van het Landelijk Bureau.